Việc thực phẩm giả vẫn được công bố và lưu hành trên thị trường là một vấn đề đáng báo động, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng và niềm tin của người tiêu dùng. Theo thống kê từ các cơ quan chức năng năm 2024, đã có 2.123 vụ vi phạm liên quan đến hàng giả được phát hiện, với 1.909 đối tượng bị bắt giữ, trong đó 43 vụ được khởi tố và 1.709 vụ bị xử phạt hành chính, thu về ngân sách nhà nước hơn 34,2 tỷ đồng. Bài viết này phân tích nguyên nhân sâu xa đằng sau hiện tượng này và đề xuất các giải pháp thiết thực để giảm thiểu rủi ro.
Tại sao thực phẩm giả vẫn được công bố
Thực phẩm giả được công bố theo nghĩa là các sản phẩm không đạt chuẩn chất lượng vẫn được các doanh nghiệp khai báo và đưa ra thị trường, bất chấp quy định pháp luật như Nghị định 15/2018/NĐ-CP về tự công bố sản phẩm. Điều này xảy ra do sự kết hợp giữa động lực kinh tế, lỗ hổng quản lý và hành vi tiêu dùng thiếu cảnh giác. Dưới đây là phân tích chi tiết về nguyên nhân chính.
Nguyên nhân chính
Các nguyên nhân dẫn đến tình trạng thực phẩm giả vẫn được công bố có thể được chia thành ba nhóm chính, dựa trên dữ liệu từ các báo cáo chính thức và phân tích chuyên sâu.
Lợi nhuận cao từ sản xuất và tiêu thụ
Nhiều đối tượng vi phạm bị thu hút bởi lợi nhuận khổng lồ từ việc sản xuất thực phẩm giả, với chi phí sản xuất thấp nhưng giá bán cạnh tranh. Ví dụ, một sản phẩm giả mạo có thể mang lại lợi nhuận gấp đôi so với hàng thật, theo ước tính từ các cuộc điều tra gần đây.
Thiếu sót trong cơ chế quản lý và kiểm tra
Cơ chế quản lý hiện tại, dù có quy định rõ ràng, vẫn tồn tại nhiều bất cập như thiếu nguồn lực cho thanh tra định kỳ và chậm trễ trong xử lý vi phạm. Điều này cho phép các sản phẩm giả lọt lưới kiểm soát và được công bố hợp pháp hóa.
Thiếu nhận thức và thói quen tiêu dùng
Người tiêu dùng thường ưu tiên giá rẻ hơn chất lượng, dẫn đến nhu cầu cao cho hàng giả. Theo khảo sát, hơn 60% người dân chưa nhận thức đầy đủ về rủi ro sức khỏe từ thực phẩm kém chất lượng, khiến thị trường hàng giả phát triển.
Tác động của thực phẩm giả
Thực phẩm giả không chỉ gây hại trực tiếp cho sức khỏe mà còn ảnh hưởng đến nền kinh tế và xã hội. Cụ thể, nó dẫn đến tăng ca ngộ độc thực phẩm, làm giảm uy tín của doanh nghiệp chân chính và gây thiệt hại tài chính lớn cho nhà nước.
Trong năm 2024, các vụ việc liên quan đã khiến hơn 500 trường hợp nhập viện do ngộ độc, theo báo cáo y tế. Hơn nữa, điều này làm suy yếu thị trường nội địa, với doanh nghiệp hợp pháp mất thị phần do cạnh tranh không lành mạnh.
Giải pháp khắc phục
Để giải quyết vấn đề, cần sự phối hợp đa bên. Dưới đây là các giải pháp cụ thể được đề xuất dựa trên kinh nghiệm quốc tế và thực tiễn Việt Nam.
- Cơ quan chức năng cần tăng cường thanh tra định kỳ và áp dụng công nghệ theo dõi sản phẩm.
- Doanh nghiệp phải nâng cao đạo đức kinh doanh bằng cách kiểm tra nghiêm ngặt nguồn gốc nguyên liệu.
- Người tiêu dùng nên ưu tiên sản phẩm có chứng nhận chất lượng và tránh mua hàng giá rẻ nghi ngờ.
- Chính phủ có thể ban hành các quy định mới để rút ngắn thời gian xử lý vi phạm.
- Tăng cường giáo dục cộng đồng về rủi ro của thực phẩm giả qua các chiến dịch truyền thông.
- Hợp tác quốc tế để chia sẻ thông tin về các đường dây sản xuất hàng giả.
- Áp dụng hình phạt nghiêm khắc hơn, như phạt tiền cao hơn mức hiện tại.
- Khuyến khích doanh nghiệp sử dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc sản phẩm.
- Xây dựng hệ thống cảnh báo sớm cho người tiêu dùng về sản phẩm giả mạo.
- Đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ quản lý thực phẩm tại địa phương.
Những giải pháp này, nếu được thực hiện đồng bộ, có thể giảm đáng kể số vụ vi phạm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Cuối cùng, việc nâng cao nhận thức và trách nhiệm từ mọi bên liên quan là chìa khóa để chấm dứt tình trạng thực phẩm giả được công bố.